Od 1 do 6 września 1939 walkę w obronie stolicy prowadziła Brygada Pościgowa oraz pododdziały Ośrodka Obrony Przeciwlotniczej Warszawa i mieszkańcy miasta zorganizowani w ramach biernej OPL.
3 września minister spraw wojskowych, gen.dyw. Tadeusz Kasprzycki, rozkazał gen.bryg. Walerianowi Czumie zorganizować obronę miasta przed zagonem pancerno-motorowym zmierzającym z kierunku południowo-zachodniego (niemiecki XVI Korpus Pancerny). Pierwszy Sztab Obrony Warszawy stanowili oficerowie Komendy Głównej Straży Granicznej. Szefem Sztabu mianowany został płk dypl. Tadeusz Tomaszewski. Do obrony stolicy skierowano oddziały 5 Dywizji Piechoty z Odwodu Naczelnego Wodza. 6 września Prezydent RP Ignacy Moscicki, wobec bezpośredniego zagrożenia natarciem niemieckim, ewakuował się do Nałęczowa. Około 2.00 w nocy 7 września Warszawę opuścił rząd, a Naczelny Wódz Edward Śmigły – Rydz wyjechał do Brześcia. Począwszy od 6 września rozpoczęło się także formowanie obrony cywilnej oraz Robotniczej Brygady Obrony Warszawy. 6 września, krótko przed północą, szef propagandy w Sztabie Naczelnego Wodza płk Roman Umiastowski wezwał przez radio mieszkańców Warszawy do udziału w budowie barykad i umocnień wobec bezpośredniego zagrożenia miasta przez Niemców. Jednocześnie wezwał wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni, a nie powołanych dotychczas do wojska, do bezzwłocznego opuszczenia stolicy i udania się na wschód, gdzie mieli zostać zmobilizowani. Jeszcze przed świtem 7 września tysiące osób zaczęło opuszczać Warszawę w kierunku wschodnim. 8 września ok. godz. 14.00–15.00 oddziały niemieckiej 4 Dywizji Pancernej https://pl.wikipedia.org/wiki/4 _Dywizja_Pancerna_(III_Rzesza) zajęły Okęcie-Włochy wraz z lotniskiem, a po godz. 17.00 od strony Woli i Ochoty dotarły do obrzeży Warszawy, gdzie weszły w styczność bojową z obrońcami. Niemcy wycofali się jednak przekładając atak na kolejny dzień.8 września rano od tej samej strony rozpoczął się atak Wehrmachtu na Warszawę. Niemcy próbowali zdobyć stolicę Polski z zaskoczenia siłami dwóch dywizji pancernych (1 i 4 DPanc), które 6 września dokonały skutecznego przełamania frontu polskiego pod Piotrkowem Trybunalskim.
Pomnik Barykada Września – pomnik według projektu prof. Juliana Pałki, mieszczący się w Warszawie, na południe od skrzyżowania ul. Grójeckiej z ulicami Stefana Banacha i Bitwy Warszawskiej 1920 r. Pomnik został zbudowany w 1979 roku, w 40. rocznicę obrony Warszawy. Wykonany z surowego betonu monolitycznego w postaci trzech brył, ustawionych w poprzek ul. Grójeckiej, w miejscu historycznej barykady. Bryły tworzą olbrzymie cyfry odpowiadające datom: po lewej 8.IX – data budowy barykady, pośrodku 1939 – rok obrony Warszawy, po prawej 27.IX – data zawieszenia broni. Dwie boczne bryły są ustawione równolegle do osi ul. Grójeckiej, środkowa bryła – prostopadle do osi. Pomnik jest skierowany na południe i jest widoczny zwłaszcza dla kierowców wjeżdżających ulicą Grójecką do Warszawy. Na pomniku, szczególnie na jego środkowej części, umieszczono ponad 40 tablic pamiątkowych, nie przewidzianych w projekcie.
Tradycyjnie, 8.09.2018 r. o g. 17.00 rozpoczęła się uroczystość z wojskową asystą honorową, upamiętniająca tamte, dramatyczne czasy. Jako pierwsza głos zabrała pani Katarzyna Łęgiewicz -burmistrz Ochoty, a następnie pan Jan Józef Kasprzyk – po. Szefa Urzędu ds. Kombatantów i osób Represjonowanych. Udział wzięło bardzo dużo różnych delegacji władz, szkół, organizacji pozarządowych (zwłaszcza harcerzy). Nasze Koło reprezentowała delegacja: st.chor.szt. Jan Mazur – przewodniczący, por. Ludwik Bender – weteran walk na froncie II wojny światowej oraz Jadwiga Łuczak – żona oficera.
Foto: Jan Dźwigała, Mariusz Twardowski
Opracowanie: Jan Dźwigała
